Bảo tồn và phát huy giá trị di sản địa chất

Công viên Địa chất Đắk Nông là một kho báu độc đáo với các di sản địa chất phong phú, từ hệ thống hang động núi lửa dài nhất Đông Nam Á như hang C7 đến các mỏ khoáng sản độc đáo, chứa đựng nhiều câu chuyện lịch sử và văn hóa. Nhằm bảo tồn giá trị quý giá này, tỉnh Đắk Nông đã thực hiện các biện pháp như khoanh vùng bảo vệ, tạm dừng khai thác tại 39 điểm di sản và đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch bền vững.

Các đề án nghiên cứu khoa học, cùng việc tổ chức Hội nghị quốc tế về Hang động núi lửa năm 2022, đã góp phần khẳng định giá trị địa chất của Đắk Nông trên bản đồ thế giới. Tỉnh cũng ban hành kế hoạch bảo tồn giai đoạn 2021–2025, định hướng đến năm 2030, với mục tiêu vừa bảo vệ di sản, vừa phát triển du lịch gắn với văn hóa vùng miền. Thương hiệu “Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông – Xứ sở của những âm điệu” đang được xây dựng mạnh mẽ, giúp định vị Đắk Nông như một điểm đến nổi bật trên bản đồ du lịch Việt Nam và quốc tế.

Việc Công viên Địa chất Đắk Nông được tái công nhận danh hiệu Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO giai đoạn 2024-2027 không chỉ khẳng định những nỗ lực bảo tồn của địa phương mà còn mở ra cơ hội lớn để phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Du lịch cộng đồng, một trong những hướng đi chiến lược, đã phát huy hiệu quả tại các địa phương như Ea Pô hay Nam N’Dir, nơi các hoạt động trải nghiệm kết hợp giữa văn hóa bản địa và cảnh quan thiên nhiên độc đáo không chỉ bảo tồn giá trị truyền thống mà còn tạo sinh kế bền vững cho người dân.

Cùng với đó, công viên đã tối ưu hóa các tuyến tham quan từ 44 điểm xuống còn 41 điểm trên 3 tuyến chính, đảm bảo sự hài hòa giữa tính khoa học và khả năng thu hút du khách. Không dừng lại ở đó, Đắk Nông còn xây dựng mạng lưới đối tác bền vững, thiết lập logo sản phẩm công viên địa chất để quảng bá thông qua các sản phẩm thương mại. Những nỗ lực toàn diện này đã biến Công viên Địa chất Đắk Nông thành một biểu tượng của sự kết hợp thành công giữa bảo tồn di sản và phát triển bền vững, góp phần nâng tầm vị thế Đắk Nông trên bản đồ du lịch quốc tế.

Lồng ghép di sản địa chất vào chương trình dạy học

Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Đắk Nông là một trong những đơn vị tiên phong trong việc lồng ghép giáo dục về công viên Địa chất toàn cầu vào chương trình học địa phương, giúp học sinh hiểu rõ và ý thức về tầm quan trọng của di sản địa chất. Việc Bộ GD&ĐT phê duyệt chương trình học này không chỉ khẳng định sự nỗ lực của địa phương mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững cho cộng đồng trong việc bảo vệ và gìn giữ di sản địa chất.

Thông qua các bài học lý thuyết kết hợp với thực tế, như tham quan các điểm di sản, học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển ý thức bảo vệ môi trường. Qua đó, tạo nên sự đồng thuận và tinh thần trách nhiệm của cộng đồng trong việc bảo tồn di sản.

Bằng cách thay đổi nhận thức và giáo dục thế hệ trẻ, Đắk Nông đang tạo ra một nền tảng vững chắc để thế hệ tương lai trở thành những người bảo vệ và phát huy giá trị di sản địa phương. Điều này sẽ góp phần bảo vệ và phát triển bền vững Công viên Địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, nâng cao nhận thức về vai trò của di sản địa chất trong phát triển cộng đồng và du lịch, đồng thời bảo vệ môi trường tự nhiên.

Ngoài việc giáo dục trong trường học, việc duy trì các hoạt động cộng đồng và khuyến khích sự tham gia của người dân vào công tác bảo vệ di sản là rất quan trọng. Đây sẽ là chìa khóa để bảo vệ lâu dài giá trị văn hóa và tự nhiên của Công viên Địa chất toàn cầu UNESCO  Đắk Nông, không chỉ cho thế hệ hiện tại mà còn cho các thế hệ mai sau.

Đặc biệt, thế hệ trẻ là trọng tâm trong các hoạt động giáo dục và nâng cao nhận thức. Đắk Nông cũng đang tích cực tổ chức các cuộc thi tìm hiểu, các dự án sáng tạo khoa học liên quan đến công viên địa chất để khơi dậy niềm đam mê và trách nhiệm của các em đối với di sản địa phương. Ngoài việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản, Đắk Nông cũng chú trọng đến công tác quảng bá và giáo dục các giá trị di sản. Tỉnh đã tổ chức được hơn 80 đợt trưng bày với hơn 15.000 hiện vật, hình ảnh, tài liệu... thu hút trên 30.000 lượt khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, nghiên cứu và học tập.

Công viên địa chất Đắk Nông đại diện Mạng lưới Công viên địa chất Việt Nam tham gia vào Nhóm làm việc chuyên đề về phát triển bền vững của Mạng lưới Công viên địa chất Châu Á Thái Bình Dương

Tỉnh đã tổ chức 06 lớp tập huấn - giới thiệu di sản văn hóa tỉnh Đắk Nông trong chương trình “Trường học thân thiện - học sinh tích cực” tại các trường THCS, THPT và trường Dân tộc nội trú tại các huyện, thu hút 120 giáo viên và 2.350 học sinh tham gia. Các hiện vật có giá trị văn hóa đặc trưng, tiêu biểu của Đắk Nông cũng được đưa đi tham dự các triển lãm quảng bá di sản ở các tỉnh khác như Lâm Đồng, Bình Phước.

Ngoài ra, việc giáo dục các giá trị di sản cũng được tỉnh quan tâm, chỉ đạo thực hiện thông qua nhiều hình thức như: thực hiện phim tài liệu “Di sản địa chất Đắk Nông”, “Khám phá hang động núi lửa Đắk Nông”; tổ chức biên soạn tài liệu Giáo dục địa phương của tỉnh để tích hợp vào chương trình giảng dạy của các bậc học Tiểu học, THCS và THPT; tổ chức cuộc thi tìm hiểu về Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông (English Speaking Contest – Dak Nong UNESCO Global Geopark Insight) từ năm 2020 đến nay cho học sinh cấp THCS và THPT.

Hướng đi đúng đắn mang lại kết quả nổi bật

Năm 2006, UNESCO đã quy định 6 nguyên lý chính cần tuân thủ khi đánh giá các CVĐC gồm: Quy mô, diện tích của CVĐC; Mức độ tổ hợp các di sản; Những mục tiêu kinh tế cộng đồng; Mục tiêu bảo tồn; Mục tiêu giáo dục và nghiên cứu;  Khung luật và biện pháp quản lý thích hợp.

Đồng thời, UNESCO cũng vạch định các nội dung mà các công viên địa chất toàn cầu cần chú trọng. Nhấn mạnh vào công tác khai thác bền vững tài nguyên và bảo tồn giá trị di sản văn hoá, địa chất. Có thể thấy, xu hướng bảo tồn và khai thác, sử dụng bền vững các di sản địa chất và công viên địa chất đã thực sự trở thành một trào lưu được hưởng ứng rộng rãi trên thế giới.

Ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác với Ban Quản lý Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Khorat, Thái Lan

Tiếp thu xu hướng bảo tồn và phát huy giá trị di sản địa chất toàn cầu, Đắk Nông đã và đang thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ để nâng cao chất lượng bảo tồn và phát triển bền vững công viên địa chất của mình. UBND tỉnh chỉ đạo Ban Quản lý Công viên Địa chất phối hợp cùng các nhà khoa học và các cơ quan liên quan tổ chức nhiều lớp tập huấn, tuyên truyền bảo vệ di sản cho cán bộ, người dân địa phương trong vùng công viên. Nhờ những nỗ lực này, Đắk Nông đã được tái công nhận danh hiệu Công viên Địa chất toàn cầu UNESCO giai đoạn 2024–2027, khẳng định quyết tâm bảo tồn và phát huy giá trị di sản của địa phương.

Song song với đó, tỉnh đã triển khai nhiều kế hoạch bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể, tập trung vào việc sưu tầm, nghiên cứu và khôi phục các giá trị truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Các lớp truyền dạy nghề dệt thổ cẩm, phục dựng làng nghề thủ công, tổ chức lễ hội và ngày hội văn hóa đã góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc. Đặc biệt, các hoạt động khảo sát nghề truyền thống của người M’nông, Mạ, Êđê đã tạo nền tảng phát huy giá trị di sản văn hóa, đưa Đắk Nông trở thành biểu tượng giao thoa giữa di sản địa chất và văn hóa. 

Ứng dụng Công nghệ Thông Tin và Chuyển đổi Số

Trong thời đại cách mạng công nghệ 4.0, việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản không chỉ dừng lại ở các biện pháp truyền thống mà còn cần đến sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại. Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông đã tiên phong áp dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, tạo nên bước tiến quan trọng trong việc số hóa dữ liệu di sản và nâng cao trải nghiệm cho du khách.

Những năm gần đây, Đắk Nông đã chứng kiến những bước tiến đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Một trong những thành tựu nổi bật nhất là sự số hóa dữ liệu di sản. UBND tỉnh đã triển khai số hóa 2D và 3D các tài nguyên di sản, sử dụng công nghệ Big Data và AI để tạo lập hệ thống dữ liệu số toàn diện. Điều này không chỉ giúp bảo tồn và quản lý di sản một cách hiệu quả hơn, mà còn tạo điều kiện cho việc quảng bá và giới thiệu di sản đến mọi người.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã triển khai thử nghiệm Hệ thống du lịch thông minh tỉnh Đắk Nông do Viettel Đắk Nông – Chi nhánh Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông quân đội xây dựng và cung cấp. Hệ thống này có thể được truy cập tại địa chỉ https://dulich.daknong.gov.vn/. Đây là một ví dụ điển hình về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong du lịch, tạo ra một hệ sinh thái du lịch thông minh, nơi du khách có thể dễ dàng truy cập và sử dụng các dịch vụ du lịch trên hệ điều hành Android và IOS.

Khám phá 3D các tài nguyên di sản thông qua ứng dụng công nghệ. Hệ thống được truy cập tại địa chỉ https://dulich.daknong.gov.vn/.

Các điểm du lịch và tài nguyên văn hóa đã được tích hợp trên nền tảng số như cổng thông tin du lịch và ứng dụng IZI.Travel, giúp du khách dễ dàng tiếp cận thông tin, đặc biệt là trong các tuyến tham quan như Ea Pô và Nam N’Dir, nơi có sự kết hợp giữa trải nghiệm văn hóa bản địa và cảnh quan thiên nhiên độc đáo. Những hoạt động này không chỉ bảo tồn giá trị truyền thống mà còn tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Những nỗ lực toàn diện này đã biến Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông thành một biểu tượng cho sự thành công trong việc kết hợp bảo tồn di sản và phát triển du lịch bền vững, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

X.A