Thực hiện quyết tâm của Bộ Chính trị về giải phóng miền Nam trong năm 1975, tháng 1 năm 1975, Thường trực Quân ủy Trung ương họp quán triệt và quyết định mở Chiến dịch Tây Nguyên (mang mật danh A275), nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng các tỉnh Nam Tây Nguyên (Đắk Lắk, Phú Bổn, Quảng Đức), thực hiện chia cắt chiến lược và tạo thế chiến lược mới trên chiến trường toàn miền Nam.

Quận lỵ Đức Lập (tỉnh Quảng Đức cũ - Đắk Mil ngày nay) có vị trí chiến lược quan trọng cả về quân sự, kinh tế, chính trị, được xem như “cánh cửa thép” khống chế Nam Tây Nguyên, Đông Nam bộ và vùng biên giới Campuchia. Để án ngự vị trí quan trọng này, tại Đức Lập, địch đã xây 5 cứ điểm mạnh như: Cứ điểm Núi Lửa án ngữ quốc lộ 14 (khu vực xã Thuận An), với các lô cốt, hầm ngầm và hệ thống chướng ngại vật dày đặc; Sở Chỉ huy hành quân Sư đoàn 23 đóng tại trung tâm; trận địa pháo 105 ly đóng ở "đồi Trung Đoàn" (thuộc khu vực xã Đắk Lao)...Tại đây, địch xây dựng các công sự kiên cố, vững chắc, chướng ngại vật dày đặc, có sân bay trực thăng dã chiến và trường huấn luyện biệt kích đóng tại khu vực xã Đắk Sắk. Lực lượng địch tại đây có 2 tiểu đoàn bộ binh, một chi đoàn xe tăng, 5 đại đội bảo an cùng với các đơn vị trinh sát, công binh trực thuộc Sư đoàn 23 được trang bị quân trang, vũ khí hiện đại.

Đến tháng 3/1975, trong Chiến dịch Tây Nguyên, Đức Lập được chọn là điểm mở đầu, then chốt để tiến công giải phóng Buôn Ma Thuột. Xác định đánh căn cứ Đức Lập là một nhiệm vụ rất quan trọng, liên quan mật thiết với mục tiêu chính của chiến dịch là thị xã Buôn Ma Thuột, đích thân Thượng tướng Vũ Lăng - Tư lệnh Mặt trận Tây Nguyên đã dẫn đầu đoàn cán bộ của Mặt trận và của Sư đoàn 10 đi trinh sát Đức Lập .

Huyện Đức Lập nằm trong thế sẵn sàng đón thời cơ, với nhiệm vụ phối hợp với đòn tấn công quân sự, đánh phá bình định, giành dân ở khu vực trọng điểm. Tình hình quân sự trên hướng Đức Lập thời điểm này địch có sở chỉ huy hành quân sư 23 ngụy, 02 tiểu đoàn bộ binh, 03 đại đội pháo binh 105, 01 chi đoàn xe tăng, 05 đại bác và một số đơn vị trinh sát, công binh của sư 23 ngụy - cứ điểm quân sự mạnh, Đức Lập hình thành tuyến phòng thủ Tây Nam Buôn Ma Thuột, là lá chắn ngăn chặn đường hành lang chiến lược của ta vào miền Nam.

Thực hiện kế hoạch tác chiến đã vạch ra, 5 giờ 55 phút ngày 9-3-1975, pháo lớn của Sư đoàn 10 dồn dập nã vào căn cứ chỉ huy hành quân của Sư đoàn 23 ngụy, căn cứ Núi Lửa và quận lỵ Đức Lập. 90 phút sau Bộ binh của ta tập trung tiến công địch ở hầu hết các vị trí quan trọng của địch trên tuyến Đức Lập – Đắk Song. Sau một thời gian ngắn hoảng hốt, địch bắt đầu tổ chức phản kích và nhiều vị trí diễn ra các trận đánh giằng co ác liệt. Nhưng đến 7h30 phút, ta mở cuộc tấn công mới, đè bẹp mọi sự kháng cự của địch và chỉ sau một giờ đồng hồ quân ta hoàn toàn làm chủ quận lỵ Đức Lập; bắt sống 50 tù binh, trong đó trung tá Quận trưởng. Vào lúc 9h30 phút ngày 09/3, căn cứ chỉ huy hành quân của Sư đoàn 23 – một vị trí quan trọng bậc nhất của địch ở Đức Lập đã bị tiêu diệt.

Trong khi các đơn vị tiến công quân địch trong quận lỵ Đức Lập, thì Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 28 được lệnh phát triển phát triển phối hợp với Tiểu đoàn 2, Trung đoàn Đặc công 198 đánh chiếm căn cứ Đắk Song – một vị trí án ngữ trên đường 14 do Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 53 ngụy chiếm giữ. Đến ngày 10/3 ta làm chủ hoàn toàn căn cứ điểm Đắk Song, Đắk Săk. Tuyến phòng thủ Đức Lập phía Tây Nam Buôn Ma Thuột hoàn toàn bị tiêu diệt, ta loại khỏi vòng chiến đấu một tiểu đoàn bộ binh, một tiểu đoàn bảo an, bắt sống hơn 100 quân địch, thu 14 pháo và 20 xe tăng và thiết giáp. Nắm bắt thời cơ, các đội công tác phát động quần chúng từ Đức Lập đến Đắk Sắk, Đắk Song nổi dậy dành chính quyền, giải phóng huyện Đức Lập và các vùng xunh quanh.

Chiến thắng Đức Lập có ý nghĩa vô cùng to lớn, là trận thắng mở màn của chiến dịch Tây Nguyên, góp phần dứt điểm để bổ sung lực lượng sớm cho Buôn Ma Thuột, đảm bảo thông suốt đường Hồ Chí Minh trên chiến trường Nam Tây Nguyên cho bộ đội ta hành quân vào Nam, bảo đảm bí mật và kết quả cao nhất cho trận đánh then chốt quyết định - giải phóng Buôn Ma Thuột (ngày 10-3-1975), mở màn chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Trận tiêu diệt cụm cứ điểm địch ở căn cứ Đức Lập là trận thắng lớn đầu tiên của quân đội ta trong Chiến dịch Tây Nguyên. Chiến thắng Đức Lập là thắng lợi mang tính “nút thắt”, mở thông đường hành lang chiến lược, tạo điều kiện thuận lợi để Sư đoàn 316 đánh chiếm thị xã Buôn Ma Thuột 10/3/1975, tạo đà cho Chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi.

Chiến thắng Đức Lập (9/3/1975) đã phá vỡ tuyến phòng thủ phía tây thị xã Buôn Ma Thuột của địch, từ đó tạo đà cho Chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi, dẫn tới cuộc Tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân ta, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Chiến thắng Đức Lập đã góp phần đẩy mạnh khí thế tiến công và nổi dậy của toàn chiến trường, mở ra một bước ngoặt quan trọng trong chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Tài liệu tham khảo:

(1) Lịch sử Công tác Đảng, công tác chính trị, lực lượng vũ trang nhân dân tỉnh Đắk Nông (1945 – 2010). Tác giả: Đảng ủy – Bộ CHQS tỉnh Đắk Nông, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân (xuất bản năm 2012).

(2) Tóm tắt Lịch sử Đảng bộ huyện Đắk Mil (1930 – 2020). Tác giả: Huyện ủy Đắk Mil (xuất bản năm 2022).

(3) Hỏi – đáp Lịch sử Đảng bộ tỉnh Đắk Nông (1930 – 2015), tác giả: Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Đắk Nông (xuất bản năm 2020).

(4) Bài báo: “Chiến thắng Đức Lập tạo đà cho chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi” đăng trên Báo Đắk Nông điện tử ngày 09/03/2023, https://baodaknong.vn/chien-thang-duc-lap-tao-da-cho-chien-dich-tay-nguyen-thang-loi-140228.html

(5) Bài báo “Chiến thắng Đức Lập, giải phóng Gia Nghĩa - Mấu chốt quan trọng của chiến dịch Tây Nguyên” đăng trên Báo Đắk Nông điện tử ngày 29/4/2024, https://baodaknong.vn/chien-thang-duc-lap-giai-phong-gia-nghia-mau-chot-quan-trong-cua-chien-dich-tay-nguyen-210079.html

(6) Bài viết “Chiến thắng Đức Lập trong trận mở màn chiến dịch Tây Nguyên mãi còn nguyên giá trị” đăng trên Cổng TTĐT Đảng bộ tỉnh Đắk Nông ngày 22/03/2023, http://tinhuy.daknong.gov.vn/tin-tuc/chien-thang-duc-lap-trong-tran-mo-man-chien-dich-tay-nguyen-mai-con-nguyen-gia-tri-6774.html

(7) Phóng sự Đắk Mil – 40 năm xây dựng và phát triển (năm 2015).  

Như Trang